Khi kỳ thi đại học đang đến gần, chắc hẳn các bạn đang chịu nhiều áp lực từ bài vở, gia đình và tương lai phía trước. Nhưng áp lực không phải lúc nào cũng xấu — nếu biết tận dụng, nó có thể trở thành động lực giúp bạn bứt phá. Trong bài viết này, HavaEdu sẽ cùng bạn khám phá cách biến áp lực học tập thành nguồn năng lượng tích cực để chinh phục kỳ thi sắp tới.
1. Áp lực học tập: “Kẻ thù” hay “người bạn”?
Trước tiên, hãy hiểu rõ áp lực học tập là gì. Theo định nghĩa từ các chuyên gia tâm lý, áp lực học tập là trạng thái căng thẳng cảm xúc, lo lắng và sợ hãi liên quan đến việc học, thường xuất phát từ kỳ vọng về điểm số, thi cử và thành tích.
Ở Việt Nam, áp lực này càng phổ biến do hệ thống giáo dục chú trọng thành tích, với lịch học dày đặc và các kỳ thi quan trọng như thi đại học. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, áp lực có thể đến từ cha mẹ kỳ vọng cao, chương trình học nặng nề, và sự so sánh thành tích, trình độ với bạn bè.
Không phải tất cả áp lực đều xấu. Các nhà tâm lý học phân biệt giữa “eustress” (áp lực tích cực) và “distress” (áp lực tiêu cực). Eustress là loại stress giúp tăng cường năng lượng, cải thiện trí nhớ và động lực, giống như một cú hích để bạn tập trung ôn bài trước kỳ thi.
Ngược lại, distress là stress kéo dài, dẫn đến kiệt sức và suy giảm hiệu suất. Hormone cortisol – hormone stress – có thể tạm thời tăng cường khả năng nhận thức nếu ở mức vừa phải, nhưng nếu cao kéo dài, nó sẽ làm suy yếu hệ miễn dịch và não bộ. Hiệp hội Tâm lý Mỹ (APA) cũng khẳng định rằng, một lượng stress vừa đủ có thể thúc đẩy học sinh biểu hiện tốt hơn, nhưng quá mức sẽ gây hại.
Đối với các bạn học sinh lớp 12, áp lực từ kỳ thi đại học thường là eustress nếu bạn biết kiểm soát. Ví dụ, nỗi lo về điểm số có thể thúc đẩy bạn lập kế hoạch ôn tập, thay vì khiến bạn hoảng loạn. Việc lo lắng về điểm số đôi khi lại liên quan tích cực đến động lực tự quyết, giúp học sinh duy trì sự tham gia vào học tập.
2. Khi nào áp lực trở thành động lực tích cực?
Vậy thì làm thế nào để áp lực học tập không còn là gánh nặng mà trở thành động lực? Câu trả lời nằm ở cách bạn nhận thức và quản lý nó. Dưới đây là một số tình huống mà áp lực có thể biến thành tích cực, đặc biệt dành cho các bạn đang ôn thi đại học.
- Khi có mục tiêu rõ ràng và thực tế: Áp lực trở thành động lực khi bạn đặt mục tiêu cụ thể, như “ôn 2 chương Toán mỗi ngày để đạt 8 điểm”. Nếu mục tiêu phù hợp năng lực, áp lực sẽ thúc đẩy bạn cố gắng, còn mục tiêu quá cao sẽ khiến bạn rơi vào căng thẳng.
-
Với tư duy phát triển: Người tin rằng trí thông minh có thể rèn luyện sẽ dễ biến áp lực thành cơ hội học hỏi. Ví dụ, nếu bạn thi thử kém, thay vì nghĩ “Mình ngu quá”, hãy nghĩ “Mình cần luyện thêm phần này”. Điều này đặc biệt quan trọng khi áp lực từ thi thử có thể trở thành động lực nếu bạn coi đó là bài học.
-
Áp lực từ bạn bè và đồng trang lứa: Cạnh tranh với bạn bè có thể tích cực nếu bạn học hỏi thay vì so sánh. Tham gia nhóm học chung, chia sẻ kiến thức sẽ giúp bạn phát triển thay vì bị cuốn vào ganh đua. Việc thấy bạn bè ôn chăm chỉ có thể khích lệ bạn làm theo, miễn là không dẫn đến so sánh tiêu cực.
-
Khi kết hợp với nghỉ ngơi và tự thưởng: Áp lực chỉ tích cực khi bạn biết cân bằng học và thư giãn. Xen kẽ học với thể thao, nghe nhạc hay sở thích sẽ giúp giảm căng thẳng và duy trì động lực.
Hiện nay, có rất nhiều học sinh Việt Nam biến áp lực thi đại học thành động lực bằng cách coi đó là cơ hội chứng minh bản thân, thay vì nỗi sợ thất bại. Tóm lại, áp lực trở thành tích cực khi nó thúc đẩy hành động, không phải tê liệt bạn.
3. Dấu hiệu khi áp lực trở thành tiêu cực và hậu quả
Tuy nhiên, không phải lúc nào áp lực cũng tốt. Nếu không kiểm soát, nó có thể dẫn đến distress. Các dấu hiệu bao gồm: mất ngủ, lo âu kéo dài, chán ăn, cáu gắt, hoặc suy giảm điểm số. Áp lực học tập cao có thể giảm động lực tự quyết, dẫn đến amotivation (thiếu động lực hoàn toàn).
Hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt với học sinh trong giai đoạn ôn thi: suy giảm sức khỏe tâm thần như trầm cảm, thậm chí hành vi tiêu cực như bỏ học hoặc tự hại. Trên thực tế, áp lực từ kỳ thi đại học đã khiến nhiều em rơi vào khủng hoảng. Áp lực này kéo dài ảnh hưởng đến mối quan hệ gia đình, sức khỏe thể chất, và kết quả học tập.
Ở Việt Nam, tình trạng này càng phổ biến do văn hóa “con nhà người ta”, khiến học sinh cảm thấy mình không đủ tốt. Nếu bạn đang gặp phải tình trạng này, hãy nhận ra sớm để điều chỉnh.
4. Cách biến áp lực thành động lực: Lời khuyên thực tế cho các sĩ tử
Hôm nay, HavaEdu sẽ gợi ý một vài cách giúp các bạn biến áp lực thi đại học thành động lực:
-
Lập kế hoạch học tập thông minh: Chia nhỏ mục tiêu, như ôn theo chủ đề thay vì nhồi nhét. Chia nhiệm vụ nhỏ giúp giảm áp lực và tăng động lực. Sử dụng kỹ thuật Pomodoro: học 25 phút, nghỉ 5 phút.
-
Xây dựng thói quen tích cực: Tập thể dục hàng ngày để giảm stress, như chạy bộ hoặc yoga. Nhiều nghiên cứu chứng minh rằng, hoạt động thể chất giúp cân bằng cortisol. Ăn uống lành mạnh và ngủ đủ 7-8 giờ để não bộ hoạt động tốt.
-
Tìm sự hỗ trợ: Nói chuyện với cha mẹ, thầy cô hoặc bạn bè về áp lực. Trên thực tế, chia sẻ se giúp giảm distress. Nếu cần, tham khảo bác sĩ tâm lý – đừng ngại, vì sức khỏe tinh thần quan trọng như thi cử.
-
Tập trung vào tiến bộ cá nhân: So sánh với chính mình thay vì bạn bè. Ngoài ra, bạn có thể tự thưởng khi đạt mốc, như xem phim sau khi hoàn thành bài tập.
-
Áp dụng kỹ thuật thư giãn: Thiền hoặc hít thở sâu khi lo âu. Việc giảm stress học tập sẽ giúp tăng động lực tự quyết.
Trong nhiều trường hợp, sự khích lệ từ phụ huynh và giáo viên là chìa khóa tăng động lực. Các bạn hãy nhớ, kỳ thi đại học chỉ là một phần của cuộc đời – hãy biến áp lực thành bước đệm.
Như vậy, áp lực học tập có thể là động lực tích cực nếu bạn biết nhận thức đúng và quản lý tốt. Đối với các sĩ tử lớp 12, kỳ thi đại học sẽ là thử thách lớn, nhưng hãy biến nó thành cơ hội trưởng thành. Hãy “Biến áp lực thành động lực phấn đấu”, hãy hành động ngay hôm nay, và nhớ rằng, sức khỏe của bạn quan trọng hơn bất kỳ điểm số nào. HavaEdu xin chúc các bạn thành công!
Nếu có bất kì thắc mắc gì liên quan đến học tập, các bạn hãy liên hệ với đội ngũ của chúng mình để được tư vấn và giải đáp các thắc mắc nhé:
Website: havaedu.vn
