Nhiều bạn có thói quen bật nhạc nền khi học bài, hy vọng nó sẽ giúp não bộ “chill” hơn và tiếp thu nhanh hơn. Nhưng liệu điều này có thực sự hiệu quả? Hay đôi khi, những giai điệu quen thuộc lại khiến bạn lạc lối giữa đống sách vở?
Trong bài viết này, HavaEdu sẽ cùng các bạn khám phá dựa trên các nghiên cứu khoa học để trả lời câu hỏi: Có nên nghe nhạc khi học bài không? Và nếu có, thì nên chọn loại nhạc nào để tối ưu hóa sự tập trung và khả năng nhớ lâu hơn.
1. Âm nhạc và não bộ – Một mối quan hệ phức tạp
Học bài không chỉ là việc đọc và ghi chép, mà còn đòi hỏi sự tập trung cao độ và khả năng lưu trữ thông tin lâu dài. Khoa học đã chứng minh rằng âm nhạc có thể ảnh hưởng đến não bộ theo nhiều cách, nhưng không phải lúc nào cũng tích cực.
Một nghiên cứu từ Đại học Stanford năm 2007 cho thấy, âm nhạc có thể kích thích não bộ xử lý thông tin mới hiệu quả hơn, đặc biệt là trong các nhiệm vụ liên quan đến không gian và logic – những kỹ năng rất cần cho môn toán hay vật lý.
Tuy nhiên, không phải ai cũng hưởng lợi giống nhau. Theo một khảo sát trên ScienceDirect năm 2021, khoảng 47% học sinh cho rằng nhạc nền giúp họ tập trung hơn, nhưng con số này giảm ở những nhiệm vụ khó khăn.
Vậy, âm nhạc có phải là “liều thuốc bổ” cho não bộ hay chỉ là “kẻ phá đám”? Hãy cùng phân tích chi tiết ngay sau đây.
>>> Đọc thêm: 7 cách chống trì hoãn trong học tập: Hãy bắt đầu ngay bây giờ!
2. Lợi ích của việc nghe nhạc khi học: Tăng động lực, tập trung và ghi nhớ
Âm nhạc không phải là “phép màu” làm bạn thông minh hơn ngay lập tức, nhưng nó có thể hỗ trợ gián tiếp cho quá trình học tập. Khi áp lực ôn thi khiến bạn dễ nản chí, âm nhạc có thể là người bạn đồng hành giúp duy trì động lực.
2.1. Tăng cường động lực và giảm stress
Ôn thi thường đi kèm với lo lắng và mệt mỏi. Nghe nhạc thư giãn giúp giảm cortisol – hormone gây stress – và cải thiện hiệu suất trong các bài kiểm tra tâm lý.
Khi bạn cảm thấy thoải mái hơn, não bộ sẽ dễ dàng tiếp nhận kiến thức mới. Ví dụ, nếu bạn đang học môn hóa học với vô số phản ứng phức tạp, một bản nhạc nhẹ nhàng có thể giúp bạn “thở” và duy trì sự kiên trì.
Ngoài ra, nghe nhạc yêu thích có thể giúp học sinh nỗ lực hơn trong bài kiểm tra vì tâm trạng tốt hơn. Đối với các bạn sắp thi đại học, điều này có nghĩa là bạn có thể học lâu hơn mà không bị kiệt sức.
2.2. Cải thiện sự tập trung
Não bộ của chúng ta xử lý thông tin bằng cách phân tích thành các phần nhỏ, và âm nhạc có thể giúp “lọc” nhiễu từ môi trường xung quanh. Nhạc nền có thể chặn tiếng ồn bên ngoài, giúp bạn tập trung vào sách vở.
Nhạc jazz nhẹ hoặc nhạc cổ điển giúp tăng sự sáng tạo và giảm stress, từ đó nâng cao khả năng tập trung cho các nhiệm vụ như giải toán. Tuy nhiên, lợi ích này chỉ rõ rệt với những loại nhạc không làm phân tâm, và hiệu quả có thể khác nhau tùy cá nhân.
2.3. Hỗ trợ ghi nhớ thông tin lâu dài
Ghi nhớ là “vũ khí” quan trọng nhất cho các kỳ thi. Âm nhạc có thể kích thích não bộ giống như tập thể dục kích thích cơ bắp. Ví dụ, nhạc cổ điển upbeat giúp cải thiện tốc độ xử lý và trí nhớ, trong khi nhạc chậm hỗ trợ cả hai.
Hiệu ứng Mozart – dù bị tranh cãi – vẫn được chứng minh ở một số nghiên cứu rằng nghe sonata của Mozart kích hoạt vùng não liên quan đến trí nhớ và giải quyết vấn đề, giúp bạn nhớ công thức lâu hơn. Một nghiên cứu từ London Metropolitan University thậm chí cho thấy, Mozart cải thiện trí nhớ ngắn hạn với từ ngữ tích cực, trung lập hoặc tiêu cực, độc lập với cảm xúc.
Đối với các bạn ôn thi, điều này có nghĩa là bạn có thể dùng nhạc để “neo” kiến thức, như liên kết sự kiện lịch sử với một giai điệu quen thuộc.
Tóm lại, âm nhạc có thể mang lại lợi ích nếu sử dụng đúng cách, giúp các bạn lớp 12 học hiệu quả hơn trong giai đoạn nước rút.
>>> Đọc thêm: 10 thói quen nhỏ giúp bạn duy trì động lực học tập
3. Tác hại tiềm ẩn: Khi âm nhạc trở thành “kẻ phá đám”
Không phải lúc nào âm nhạc cũng là bạn tốt. Nhiều nghiên cứu cảnh báo rằng, nó có thể làm giảm hiệu suất học tập nếu không phù hợp, đặc biệt với các nhiệm vụ đòi hỏi suy nghĩ sâu như ôn thi đại học.
3.1. Giảm khả năng tập trung và đọc hiểu
Khi bạn cần tập trung cao độ, như phân tích bài thơ văn học hay giải bài toán hình học, nhạc nền có thể “cướp” tài nguyên não bộ.
Nghiên cứu từ Medical News Today chỉ ra rằng, nhạc nhanh hoặc có lời làm giảm hiệu suất nhận thức, đặc biệt ở người hướng nội. Nhạc pop với lời bài hát làm giảm khả năng đọc hiểu, vì não bộ phải xử lý thêm ngôn ngữ từ nhạc.
3.2. Ảnh hưởng tiêu cực đến trí nhớ
Trí nhớ hoạt động (working memory) là khả năng giữ và xử lý thông tin tạm thời – rất cần cho việc học thuộc lòng. Tuy nhiên, nghe nhạc khi làm hai việc cùng lúc (như học và nghe) sẽ làm giảm khả năng lưu trữ thông tin, vì não bộ bị quá tải. Đặc biệt, với nhạc có cảm xúc mạnh (bài hát yêu thích hoặc ghét), nó có thể làm phân tâm và làm mờ trí nhớ.
3.3. Các yếu tố cá nhân và ngữ cảnh
Không phải ai cũng bị ảnh hưởng giống nhau. Người có trí nhớ làm việc cao có thể chịu đựng nhạc tốt hơn. Nhưng với học sinh đang bị các vấn đề tâm lý như stress, nhạc lớn hoặc nhanh có thể làm tăng lo lắng thay vì giảm.
4. Lựa chọn nhạc phù hợp: Bí quyết để tập trung và nhớ lâu hơn
Vậy, có nên nghe nhạc khi học không? Câu trả lời là có, nhưng chỉ nếu bạn chọn đúng loại.
4.1. Tránh nhạc có lời và nhịp nhanh
Lời bài hát cạnh tranh với việc đọc sách, giảm khả năng tiếp thu 20-30%. Hãy tránh pop, rap hoặc rock sôi động khi ôn thi. Thay vào đó, chọn nhạc không lời để não bộ không bị “chia sẻ” tài nguyên.
4.2. Ưu tiên nhạc cổ điển và instrumental
Nhạc cổ điển là “vua” cho việc học. Hiệu ứng Mozart, dù không làm tăng IQ vĩnh viễn, nhưng tạm thời cải thiện suy luận không gian và trí nhớ. Hãy thử Sonata K448 của Mozart cho môn toán, hoặc piano cổ điển cho văn học.
Các thể loại khác như jazz mellow (Miles Davis chậm) hoặc baroque (Handel’s Water Music, 60-70 BPM) giúp tăng focus, instrumental hoặc ambient để chặn nhiễu và duy trì sự chú ý.
4.3. Thử âm thanh thiên nhiên và lo-fi
Nếu cổ điển không hợp gu, âm thanh thiên nhiên như tiếng mưa hoặc sóng biển có thể tăng năng suất 10-15%.
Lo-fi hip-hop, với nhịp lặp lại, giúp tạo nhịp điệu học tập mà không phân tâm, phổ biến trên Spotify cho học sinh.
Video game soundtracks (như Zelda) cũng được khuyên dùng vì thiết kế để giữ sự hấp dẫn mà không làm mệt mỏi.
>>> Đọc thêm: Ứng dụng sơ đồ tư duy (Mindmap) trong ôn thi nhiều kỳ thi cùng lúc
5. Cách nghe nhạc hiệu quả để hỗ trợ quá trình ôn tập
Âm lượng thấp: Giữ ở mức nền, không quá to để tránh gián đoạn suy nghĩ.
Chọn nhạc trung tính: Tránh bài hát gợi cảm xúc mạnh, vì chúng làm giảm tập trung.
Thử nghiệm cá nhân: Dành 1 tuần test các loại nhạc khác nhau khi ôn một chương, rồi kiểm tra xem bạn nhớ được bao nhiêu. Sử dụng playlist trên Spotify như “Classical for Study” hoặc “Lo-fi Beats to Chill/Study To”.
Kết hợp với kỹ thuật học: Nghe nhạc trong giờ học nhẹ (như đọc lý thuyết), tắt khi làm bài tập khó. Nghỉ giải lao với nhạc upbeat để tái tạo năng lượng.
Bằng cách này, âm nhạc có thể giúp bạn nhớ lâu hơn 3-5% trong các nhiệm vụ ghi nhớ.
>>> Đọc thêm: Tầm quan trọng của kỹ năng tự học trong thời đại công nghệ số
Kết luận
Tóm lại, nghe nhạc khi học bài có thể mang lại lợi ích lớn cho sự tập trung và ghi nhớ nếu bạn chọn đúng loại, đây là cách hay để giảm stress và duy trì động lực trong những ngày ôn luyện khốc liệt.
Tuy nhiên, đừng lạm dụng – âm nhạc chỉ là hỗ trợ, không thay thế cho phương pháp học khoa học như Pomodoro hay mind map. Hãy nhớ rằng, sự kiên trì mới là chìa khóa thành công.
HavaEdu chúc các bạn ôn thi hiệu quả và đạt kết quả cao!Nếu có bất kì thắc mắc nào liên quan đến học tập, các bạn hãy liên hệ với đội ngũ của HavaEdu để được tư vấn và giải đáp các thắc mắc nhé:
