Kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học đang đến gần, chắc hẳn nhiều bạn vẫn băn khoăn trong việc chọn ngành, chọn trường – một quyết định có thể ảnh hưởng lâu dài đến tương lai. Theo thống kê, hơn 80% học sinh lớp 12 gặp khó khăn trong định hướng nghề nghiệp, dẫn đến những sai lầm như học sai ngành, bỏ dở giữa chừng hoặc hối hận về lựa chọn của mình.
Hôm nay, HavaEdu sẽ cùng bạn điểm qua 5 sai lầm phổ biến nhất khi chọn ngành, chọn trường và chia sẻ lời khuyên từ các chuyên gia giáo dục, giúp bạn tự tin chọn con đường phù hợp với bản thân.
1. Chạy theo đám đông, chọn ngành “hot” mà không phù hợp với bản thân
Một trong những sai lầm phổ biến nhất mà các bạn học sinh mắc phải là “chạy theo đám đông“. Các bạn có xu hướng đăng ký các ngành “hot” như Công nghệ Thông tin, Logistics, Digital Marketing hay Kinh tế số. Điểm chuẩn của những ngành này thường cao ngất ngưởng, và ai cũng mơ về mức lương hấp dẫn, cơ hội việc làm rộng mở sau khi ra trường. Tuy nhiên, thực tế không phải lúc nào cũng màu hồng.
Theo các chuyên gia, các ngành “hot” hôm nay có thể “nguội” chỉ sau 3-4 năm do thị trường lao động thay đổi nhanh chóng. Ví dụ, ngành CNTT từng bùng nổ trong đại dịch COVID-19, nhưng nay đã có dấu hiệu bão hòa ở một số lĩnh vực như lập trình cơ bản, dẫn đến cạnh tranh khốc liệt. Nếu bạn không thực sự đam mê, việc học sẽ trở thành gánh nặng, và ra trường có thể thất nghiệp hoặc phải chuyển nghề.
Vì vậy, lời khuyên đầu tiên cho các bạn đó là đừng chọn ngành theo xu hướng trừ khi bạn thật sự yêu thích. Hãy mở rộng suy nghĩ, xem xét các ngành ít “hot” nhưng có nhu cầu lớn như Khoa học Kỹ thuật, Nông nghiệp, Chăn nuôi Thú y hay Thủy sản. Những ngành này đang thiếu nhân lực chất lượng cao ở Việt Nam, với cơ hội việc làm ổn định và thậm chí học bổng hấp dẫn.
Hãy bắt đầu bằng việc tự hỏi: “Mình thích làm gì mỗi ngày mà không chán?” Tham gia các buổi hội thảo hướng nghiệp trực tuyến hoặc offline để trải nghiệm thực tế. Nếu điểm số của bạn ở mức trung bình, hãy cân nhắc các trường địa phương hoặc cao đẳng chất lượng thay vì chen chúc vào top đầu.
2. Lựa chọn theo quyết định của cha mẹ mà không xem xét bản thân
Thực tế ở Việt Nam, nhiều gia đình vẫn có truyền thống “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy”. Cha mẹ, với kinh nghiệm sống phong phú, thường định hướng con cái chọn ngành an toàn như Y khoa, Sư phạm hay Kỹ sư, để con cái có cuộc sống ổn định. Tuy nhiên, đây là sai lầm lớn nếu quyết định đó không phù hợp với đam mê và năng lực của bạn. Nhiều bạn trẻ sau khi học đại học mới nhận ra mình không thích, dẫn đến chán nản, trầm cảm hoặc bỏ học.
Áp lực từ phụ huynh khiến học sinh phải “sống theo ước mơ của cha mẹ”, gây mâu thuẫn thế hệ và ảnh hưởng tiêu cực đến tương lai. Ví dụ, một bạn học sinh ở Hà Nội được cha mẹ ép học Kinh tế vì “dễ kiếm tiền”, nhưng sau 2 năm đại học, bạn ấy bỏ ngang vì đam mê nghệ thuật. Kết quả là lãng phí thời gian và tiền bạc.
Vì thế, hãy coi lời khuyên của cha mẹ là tham khảo, không phải mệnh lệnh. Các bạn nên trò chuyện mở lòng với phụ huynh, chia sẻ đam mê và năng lực của mình. Cha mẹ nên đóng vai trò hỗ trợ, cung cấp thông tin thay vì ép buộc. Nhớ rằng, bạn là người sống với quyết định đó hàng ngày, nên hãy tự chịu trách nhiệm cho tương lai mình.
3. Quá thích một trường danh tiếng mà chọn bừa ngành
Nhiều bạn có thể mơ về các trường top như Đại học Bách Khoa Hà Nội, Kinh tế Quốc dân hay Ngoại Thương, và sẵn sàng chọn bất kỳ ngành nào miễn là đỗ vào trường đó. Sai lầm này dẫn đến tình trạng học một thời gian mới nhận ra ngành không phù hợp, gây lãng phí công sức và có thể phải chuyển trường hoặc học lại.
Việc đặt nặng trường “top” mà bỏ qua ngành phù hợp là lỗi phổ biến, vì điểm đầu vào không quyết định chất lượng đào tạo hay năng lực sau tốt nghiệp. Ví dụ, một học sinh đỗ vào trường top với ngành Kỹ thuật Điện nhưng sau đó chán vì không thích toán học ứng dụng, dẫn đến GPA thấp và khó xin việc sau khi ra trường.
Lời khuyên cho vấn đề này đó là phải luôn ưu tiên chọn ngành trước, trường sau. Hãy liệt kê 2-3 ngành bạn đam mê, rồi tìm trường đào tạo tốt nhất phù hợp với điểm số và điều kiện. Ví dụ nếu thích CNTT, đừng chỉ nhắm Bách Khoa mà xem xét các trường như FPT hay Bưu chính Viễn thông, nơi chương trình thực tiễn hơn.
4. Thích ngành nhưng chưa hiểu rõ về ngành đó
Đam mê là tốt, nhưng nếu chỉ thích bề nổi mà không tìm hiểu sâu, bạn dễ thất vọng. Nhiều bạn chọn Y khoa vì “muốn cứu người” nhưng không biết ngành đòi hỏi học 6 năm, làm việc căng thẳng và cần kỹ năng giao tiếp cao. Sai lầm này thường xảy ra vì thiếu thông tin, dẫn đến không đạt thành công dù có đam mê.
Nhiều chuyên gia nhấn mạnh rằng, học sinh thường thiếu cập nhật về tương lai và đánh giá bản thân, dẫn đến chọn sai ngành. Ví dụ, thích Du lịch nhưng không biết ngành cần ngoại ngữ giỏi và chịu áp lực mùa cao điểm.
Vì vậy, các bạn hãy tìm hiểu kỹ bằng cách hỏi thầy cô, anh chị khóa trên, tham gia nhóm Facebook sinh viên hoặc các buổi open day của trường. Đánh giá năng lực bản thân: Nếu thích Y nhưng điểm Sinh thấp, hãy cân nhắc Y học Cổ truyền hoặc Dược. Ngoài ra có thể thử các bài trắc nghiệm như Holland Code hay tham gia thực tập ngắn hạn để trải nghiệm thực tế.
5. Chọn trường mà không chú ý đến chương trình học
Cuối cùng, nhiều bạn chỉ quan tâm trường gần nhà, học phí rẻ hay danh tiếng, mà quên xem chương trình học cụ thể. Có trường thiên về lý thuyết hàn lâm (như các đại học quốc gia), có trường ứng dụng thực tiễn (như cao đẳng nghề), hoặc chuẩn quốc tế với tiếng Anh.
Sai lầm này khiến bạn học 4-5 năm mà không đạt kỹ năng mong muốn. Ví dụ, nếu muốn làm việc ngay sau tốt nghiệp, chọn chương trình hàn lâm có thể khiến bạn thiếu kinh nghiệm thực tế.
Trước khi đặt nguyện vọng, các bạn hãy so sánh chương trình học trên website trường hoặc cổng tuyển sinh. Nếu thích nghiên cứu, chọn hàn lâm; muốn việc làm nhanh, chọn ứng dụng. Các bạn nên xem xét chương trình quốc tế nếu muốn du học hoặc làm việc toàn cầu. Đừng quên yếu tố học phí và vị trí địa lý, nhưng ưu tiên nội dung học phù hợp với mục tiêu nghề nghiệp.
Trước khi đặt bút điền nguyện vọng, tránh được 5 sai lầm trên sẽ giúp bạn có lựa chọn sáng suốt, đạt được cuộc sống hạnh phúc và thành công. Hãy nhớ, đại học không phải đích đến cuối cùng, mà là bước đệm để phát triển bản thân. Bắt đầu ngay hôm nay: Tự đánh giá, tìm hiểu thông tin, trao đổi với người thân và chuyên gia. Đam mê kết hợp với khả năng sẽ mang lại thành công bền vững.
HavaEdu chúc các bạn thành công trong kỳ thi sắp tới và chọn được con đường lý tưởng!
Website: havaedu.vn
